Son zamanlardaki Dolar’ın Türk Lirası karşısında yükselişinden sonra insanların aklında Dolar Neden Artar? sorusu oluştu.Döviz kur değişikliği ülkedeki tüm vatandaşı yakından ilgilendiren bir durumdur.Yediğimizden içtiğimize,giyimden sağlığa birçok alan doların artışından büyük ölçüde etkileniyor.Döviz kur değişikliğini kısaca özetlemek gerekirse,ülke para biriminin bir başka ülkenin para birimi karşısında değer kaybetmesi diyebiliriz. Ülkemizde doların artmasını etkileyen birçok etken vardır.Peki nedir bu etkenler?
Dolar Neden Artar?
- FED Kararları (Amerikan Merkez Bankası)
- Cari Açık
- Dış Ticaret
- Arz-Talep
- Siyasi Kararlar
- Ülke Ekonomisi
Doların Türk Lirası karşısında yükselmesinin en temel sebepleri bunlardır.
Fed Kararları
Amerikan Merkez Bankası (FED)’in almış olduğu kararlar tüm dünya da doların kurunu etkiler.Özellikle az gelişmiş veya Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler FED’in alacağı kararlardan büyük ölçüde etkilenir.
Cari Açık
Cari açık,bir ülkenin başka bir ülkeden almış olduğu mal veya hizmet tutarı,dışarıya sattığını geçiyorsa cari açık oluşur.Örnek verecek olursak;
Türkiye’nin telefon ürettiğini düşünelim.Üretmiş olduğu bu telefonları tüm dünyaya satıyor.Fakat telefon harici şarj kablosu,işlemci,bilgisayar,saman,canlı hayvanları ise başka ülkelerden alıyor.Eğer dışarıya sattığımızda elde ettiğimiz rakam harcadığımızdan düşük ise ülke de cari açık oluşur.
Dış Ticaret
Dış ticaret,ülke ekonomisini etkileyen en önemli faktördür diyebiliriz.Bir ülke başka bir ülkeye mal satarsa ülkeye döviz girişi olur.Dış ticaret sonucu ülkedeki dövizin artması sebebiyle kurda düşüş meydana gelir.Kur düşerse ülkenin para birimi değer kazanır.
Türkiye üzerinden örnek verecek olursak,ülke de dolar ne kadar fazla olursa,dolar kuru o kadar düşer.Kur ne kadar düşerse Türk Lirası dolar karşısında o kadar değerlenir.
Arz-Talep
Bir ülkenin para biriminin değer kazanıp kaybetmesinde arz-talep dengesinin çok büyük faktörü vardır.Arz-talep dengesini bir örnek ile açıklayacak olursak;
Pazara gittiniz ve meyve almak istiyorsunuz.Fakat elma mı armut mu alma konusunda kararsızsınız.Bir meyve tezgahına gittiğiniz elma ile armut yan yana duruyor ve ikisininde kilosu 1 TL.Siz hangisini alayım diye düşünürken bir adam geldi ve tezgahtaki bütün elmaları almak istediğini söyledi.Siz tüm elmaların satıldığını görünce pazarcıya bana 2 kilo elma ver sana 1 kilosu için 1.10 kuruş ödeyeceğim dediniz.Böylelikle arz talep dengesi şaştığı için elmanın fiyatı yükselmiş oldu.
Ülkenin para birimi içinde aynı şey geçerlidir.Türk Lirası’na talep ne kadar artarsa TL Dolar ve diğer para birimleri karşısında o kadar değerlenir.
Siyasi Kararlar
Ülkemizde doların yükselmesindeki en büyük etkenlerden biri de siyasi kararlardır.Çok sık değişen,istikrarsız veya dünya genelinden tepki alan siyasi kararlar,yatırımcının ülkeden çekilmesine veya yatırım yapmamasına sebep olur.
Ülke Ekonomisi
Ülkenin ekonomisi iyi durumdaysa, üretim varsa, gelişme varsa bütçe açığı iyi ise ülkede para birimleri daha çok talep edilir. Bu talep doğrultusunda ülkenin para biriminin değeri artar.
Ülke ekonomisi,bilim teknoloji ve sanayi ile bağlantılıdır.Eğer bir ülke fabrika kurup üretim yapmak yerine,inşaata yatırım yapıyorsa o ülkenin gelişmesi mümkün değildir.Bir ülkenin gelişip para biriminin güç kazanabilmesi için mutlaka üretim yapıp başka ülkelere satıyor olması gerekir.
Dünyanın en gelişmiş ülkelerinin ortak özelliği,üretim odaklı olup tüm dünyaya mal veya hizmet satıyor olmasıdır.
